Vrijheid van onderwijs en de Kamerverkiezingen

12 november 2023

In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november verschijnen de verkiezingsprogramma's van de diverse partijen. In veel van deze programma's staat ook iets over hoe die partij denkt over de vrijheid van onderwijs. Daarnaast kwam half oktober ook de stemwijzer online waarin één stelling de vrijheid van onderwijs direct raakte. En ook via andere bronnen kregen we informatie over dit onderwerp. We maakten een overzicht.

Stemwijzer
In de stemwijzer staat de stelling: De overheid moet strenger controleren wat jongeren leren bij kerken, moskeeën en andere organisaties die les geven op basis van een levensbeschouwing.
Hieronder een overzicht van de mening van de belangrijkste partijen over deze stelling. Ze zijn gesorteerd op het aantal zetels dat in de peiling van 26 oktober voor elke partij werd genoteerd.

Nsc oneens
VVD eens
GL-PvdA eens
PVV eens
BBB oneens
D66 eens
PvdD oneens
SP eens
Volt oneens
ChristenUnie oneens
CDA oneens
FVD oneens
Denk oneens
SGP oneens
JA21 eens
Bij1 oneens
50Plus eens

VVD: acceptatieplicht en geen identiteitsverklaringen
De VVD wil artikel 23 van de Grondwet over de vrijheid van onderwijs zo wijzigen dat de vrijheid van onderwijs niet meer het gelijkheidsbeginsel (artikel 1 van de Grondwet) kan ondermijnen. De liberalen stellen in dit kader: "Alle kinderen moeten zich voluit kunnen ontwikkelen."

Ook pleit de VVD in het verkiezingsprogramma voor algemene acceptatieplicht. Dit houdt in dat ook op bijzondere scholen alle leerlingen welkom moeten zijn. Nu kunnen christelijke en islamitische scholen met de wet in de hand hun deuren gesloten mogen houden voor leerlingen waarvan de ouders de grondslag van de school niet onderschrijven. In dit kader wil de VVD ook dat identiteitsverklaringen zouden moeten worden afgeschaft. Identiteitsverklaringen worden in verband gebracht met bijvoorbeeld een verbod op de uiting en praktisering van niet-heteroseksuele geaardheden.

CDA: artikel 23 doet recht aan pluriformiteit
Het CDA stelt in zijn verkiezingsprogramma dat artikel 23 van de Grondwet over de vrijheid van onderwijs een 'uitstekende waarborg (...) [is] om recht [te] doen aan pluriformiteit'. Op basis van dit grondrecht hebben ouders de mogelijkheid 'om in vrijheid te kiezen voor goed onderwijs dat past bij hun visie op de opvoeding van hun kind'. Bovendien geeft de grondwettelijk vastgelegde vrijheid van onderwijs 'scholen optimaal ruimte voor een herkenbaar, eigen onderwijsaanbod' dat volgens het CDA bijdraagt bijdraagt aan 'een weerbare democratie en hechte gemeenschappen'. Daarom is het CDA tegen acceptatieplicht.

Het CDA koestert artikel 23, omdat het 'de beste illustratie (is) van de plurale samenlevingsvisie die in deze tijd zo nodig is'. Het CDA wil wel ouders stimuleren om medeverantwoordelijkheid te nemen voor hun scholen door bijvoorbeeld schoolverenigingen en ouderinitiatieven.

VOLT: religieus onderwijs afschaffen
Volt stelt dat het onderwijs inclusief moet worden gemaakt door religieus onderwijs af te schaffen. Dit is volgens Volt nodig voor gelijke kansen voor alle kinderen. 'We houden op met het financieren van religieus onderwijs', zo staat in het programma. 'Voor een open samenleving is het nodig dat kinderen uit alle geloofsovertuigingen elkaar al op school kunnen leren kennen. Door te stoppen met het bekostigen van scholen die een of meerdere geloofsovertuigingen uitdragen, zullen kinderen met verschillende wereldbeschouwingen elkaar eerder ontmoeten en van elkaar leren. Voor het realiseren van dit voorstel is aanpassing van artikel 23 van de Grondwet nodig.'

Onduidelijk is of deze partij het hele bijzonder onderwijs wil 'afschaffen'.

PvdA / GroenLinks
'Het is hoog tijd om artikel 23 van de Grondwet te moderniseren.' Dat staat in het conceptverkiezingsprogramma van GroenLinks/PvdA. De samenwerkende linkse partijen willen een nadrukkelijk verbod om kinderen of leraren te weigeren op basis van hun geloof of achtergrond. Ook zouden ouders geen leerplichtontheffing en ook geen vergoeding voor het leerlingenvervoer meer voor hun kind mogen krijgen op grond van hun geloofsovertuiging: dus voor acceptatieplicht.
Veiligheid en diversiteit zijn andere punten uit het linkse programma. 'Alle scholen moeten veilig zijn voor iedere leerling, ongeacht seksuele gerichtheid, genderidentiteit, geloof, huidskleur of beperking.' Burgerschapsonderwijs moet wat betreft GroenLinks/PvdA gaan over het aanpakken en voorkomen van racisme, discriminatie en uitsluiting.

BBB
In het verkiezingsprogramma van de BoerBurgerBeweging onder meer dat de BBB de vrijheid van onderwijs wil handhaven, maar er staat niet bij of de partij hiermee artikel 23 van de Grondwet bedoelt.
Wel wil de BBB dat scholen meer aandacht krijgen voor 'de eigen taal en cultuur' van leerlingen.

CU
In het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie (CU) staat prominent vermeld dat grondwettelijke verankering van de vrijheid van onderwijs ongewijzigd moet blijven bestaan.
De vrijheid van onderwijs volgens artikel 23 van de Grondwet is volgens de ChrsitenUnie 'een democratisch grondrecht, een verworvenheid om trots op te zijn'. Artikel 23 voedt volgens de partij van Mirjam Bikker 'het besef lid te zijn van een vrije en democratische samenleving'.
'Nederland kent een uniek onderwijsstelsel, waar de ChristenUnie pal voor staat. Dit stelsel met scholen voor openbaar en bijzonder onderwijs moeten we koesteren. Het biedt een sterke garantie voor vormend onderwijs en betrokkenheid van ouders.' Er mag daarom wat de CU betreft niets worden gewijzigd aan artikel 23 en is de CU ook tegen de invoering van een acceptatieplicht.
In het verlengde hiervan is de CU tegen 'nog meer deugdelijkheidseisen in de wet die de vrijheid van inrichting inperken'. Dit brengt de partij in verband met het personeels- en arbeidsvoorwaardenbeleid, dat volgens de CU aan de scholen zelf is.

Partij voor de dieren
In het conceptverkiezingsprogramma van de Partij voor de Dieren (PvdD) staat dat artikel 23 van de Grondwet moet worden aangepast. 'De vrijheid van onderwijs mag niet misbruikt worden om te discrimineren', zo meldt de PvdD, die ook tegen intentieverklaringen van scholen is die homoseksualiteit en genderdiversiteit afwijzen.
In het conceptprogramma staat ook dat segregatie en discriminatie in het onderwijs actief moeten worden bestreden en dat er aandacht moet zijn voor inclusiviteit, kansengelijkheid en emancipatie. Samenstellers van leermethoden moeten er wat de PvdD voor zorgen dat lesmateriaal een representatieve weerspiegeling van de samenleving bevatten. Hierbij noemt de PvdD onder meer diversiteit en inclusie.

Forum voor democratie
Forum voor Democratie wil artikel 23 van de Grondwet over de vrijheid van onderwijs behouden. 'Om hun identiteit te bewaren, mogen scholen in het bijzonder onderwijs hun aannamebeleid blijven baseren op religieuze achtergrond', zo staat in het conceptverkiezingsprogramma van de partij van Thierry Baudet.
Andere punten uit het verkiezingsprogramma zijn vooral conservatief liberaal ingevuld, zoals dat er géén socialistische middenschool moet komen, dat categorale gymnasia moeten worden beschermd, dat er meer aandacht moet komen voor excellerende leerlingen en dat kinderen met een mentale of lichamelijke beperking ook wel thuis onderwijs kunnen volgen.

PVV
De PVV wil het bijzonder onderwijs en artikel 23 van de Grondwet behouden. De vrijheid van onderwijs mag echter niet gelden voor islamitisch onderwijs. Er mag geen plaats zijn voor 'onderwijs dat haaks staat op de belangrijkste uitgangspunten waarop onze samenleving is gebaseerd: vrijheid, gelijkwaardigheid van man en vrouw, heteroseksueel of LHBTI, gelovig of geloofsverlater'.
In het verkiezingsprogramma staat ook dat scholen vrij moeten zijn van politieke indoctrinatie. 'Wij willen politiek neutrale leraren voor de klas en politiek neutrale leerboeken in de klas. Zo moeilijk is het voor een leraar niet om 's morgens zijn of haar politieke overtuiging samen met z'n jas aan de kapstok te hangen.' Wat de PVV betreft is vorming in levensvisie en politiek niet aan de school, maar aan de ouders.

D66
D66 kiest voor 'radicale gelijkwaardigheid' in het onderwijs. Dit betekent dat artikel 23 van de Grondwet over de vrijheid van onderwijs moet worden vernieuwd.
De vrijheid om een school te stichten betekent niet de vrijheid om mensen met een andere levensovertuiging uit te sluiten. De partij wil met een vernieuwing van het grondwetsartikel er onder andere voor zorgen dat er algemene acceptatieplicht komt. Dit wil zeggen dat ook het bijzonder onderwijs elke leerling moet toelaten, waarbij levensovertuiging niet uitmaakt: dus voor acceptatieplicht.
Verder wil D66 dat gemeenten bevoegdheden krijgen bij inschrijving en toelating van leerlingen, om beter te kunnen ingrijpen bij toenemende segregatie. Zo kunnen gemeenten 'een eerlijke kans voor alle kinderen bevorderen in plaats van het recht van de sterkste.'

NSC
De NSC hecht zeer aan artikel 23 van de Grondwet, maar de vrijheid van onderwijs mag niet worden misbruikt.

SGP
De vrijheid van onderwijs moet versterkt worden. Scholen moeten bij de aanstelling van personeelsleden en het toelaten van leerlingen een beleid kunnen voeren in overeenstemming met grondslag en doel van de school.

SP
Artikel 23 aanpassen. Elke school moet iedere leerling of docent in principe accepteren.

Bron:

> Terug naar het nieuwsoverzicht <