"Algemene vakken moeten seculier zijn"
E. Balemans (VVD) - afkomstig uit: Reformatorisch Dagblad (2005-06-04)
De vrijheid van onderwijs blijft bij de VVD in goede handen. Het Liberaal Manifest dat de partij een week geleden vaststelde, brengt eigenlijk geen verandering in het beleid van de Tweede-Kamerfractie, stelt onderwijsspecialist Eric Balemans. Wel komt er wat hem betreft een "duidelijke cesuur" tussen seculiere vakken en vakken op religieuze of levensbeschouwelijke grondslag.
Peter van Olst
[...] De nieuwe koers op onderwijsterrein is geen breuk met het beleid van de fractie, betoogt hij, en mag al helemaal niet als antireligieus worden geduid. "We hebben vastgesteld dat het probleem niet artikel 23 van de grondwet is, maar het misbruik daarvan. Dat moet aangepakt. Vanuit die gedachte willen we strengere eisen stellen aan nieuwe scholen." Het zijn niet de christelijke scholen die daarvan iets te vrezen hebben, denkt Balemans. "Het zijn juist de moslimscholen waar achterstandssituaties dreigen of waar je te maken krijgt met het probleem van zwarte scholen. Het christelijk onderwijs moet alleen oppassen dat er geen spanning ontstaat met artikel 1 van de grondwet, het non-discriminatiebeginsel. Waar die spanning zich voordoet, kiezen wij als liberalen voor het non-discriminatiebeginsel. Dat is toch van een hogere orde, en staat niet voor niets op nummer l."
Komt u nu met voorstellen om de onderwijsvrijheid inderdaad aan te scherpen?
"Ik moet nog even nadenken over hoe het precies moet, want het gaat hier wel om een grondwetswijziging. Ik weet ook niet of je letterlijk de voorwaarde uit het Liberaal Manifest moet overnemen dat het onderwijs vrij moet zijn van discriminatie op levensbeschouwelijke gronden en gebaseerd op aanvaarding van de bestaande Nederlandse rechtsorde. Je moet eerst inschatten voor welke formulering je steun kunt krijgen. Maar de strekking ervan, daar staan we als fractie volledig achter.'
Hoe verhoudt zich deze aanscherping tot uw stelling een aantal maanden geleden op het reformatorische Hoornbeeck College, dat de vrijheid van onderwijs bij de VVD veilig is?l
"Dat houd ik staande. De vrijheid van onderwijs is absoluut veilig bij de VVD, die veiligheid zit ook in het Liberaal Manifest en die veiligheid vind ik persoonlijk ook van groot belang. Laten we de discussie zuiver houden: binnen de VVD hebben we een heftige discussie gehad over artikel 23 en de lijn is nu dat dit artikel blijft. De aanscherping van het artikel heeft tot, doel misbruik aan te pakken. Als VVD'ers zijn we echt niet voor één groot algemeen openbaar onderwijs dat door de staat wordt voorgeschreven. We hechten juist aan diversiteit."
Maar het Liberaal Manifest stelt wel dat onderwijs seculier moet zijn. En uzelf behoorde anderhalve week geleden tot de kamerleden die ervoor pleitten de scheppingsleer uit de biologieles te verwijderen.
"Dat vind ik ook. Ik vind dat er een veel duidelijker cesuur moet, komen tussen een aantal seculiere vakken, gebaseerd op een wetenschappelijke grondslag, en de lessen godsdienst en maatschappijleer, waar de hele godsdienstige belevings- en geloofswereld tot uitdrukking mag komen. Ik ben er absoluut niet voor om dat laatste van de scholen te verwijderen. Je kunt niet ontkennen, ook al ben je zelf niet godsdienstig, dat er geestelijke en maatschappelijke stromingen zijn met invloed op mensen. Daar zul je aandacht aan moeten besteden. Maar houd het dan wel zuiver en doe dat bij godsdienst en maatschappijleer. Daar kan ook het scheppingsverhaal worden verteld. Wat mij betreft hoeft de leraar er dan ook niet opnieuw de evolutietheorie bij te halen."
Het is toch fundamenteel in strijd met de onderwijsvrijheid als de overheid gaat bepalen dat bijvoorbeeld de biologieles seculier moet zijn?
"Naar mijn idee niet. Ik ben zelf katholiek opgevoed, dat is iets voor mij privé. Ik kreeg vroeger gewoon al die vakken als rekenen, taal, lezen, biologie, aardrijkskunde, en los daarvan had je de godsdienstles. Dat lijkt mij ook goed. Vervolgens ben ik ervoor om scholen alle ruimte te geven voor de invulling van die godsdienstles, al zal er natuurlijk ook aandacht moeten zijn voor andere opvattingen die in de samenleving een rol spelen. Maar ik wil als politicus absoluut niet ingrijpen in de godsdienstles, want dan zou ik gaan bepalen hoe mensen moeten denken. Dat wil ik niet."
Maar je wekt zo toch de suggestie bij leerlingen dat ze bij biologie het ware, wetenschappelijke verhaal over het ontstaan horen, en in de godsdienstjes het irrationele geloofsverhaal, dat eigenlijk buiten de wetenschappelijke orde is?
"Als je het bij elkaar houdt in de biologieles, krijg je ook spanningen, en dan is het nog veel verwarrender. Ik heb zelf biologie gestudeerd aan de Rijksuniversiteit Utrecht en was daar bevriend met een strenggereformeerde medestudent. Die kwam in gewetensnood bij het vak evolutiebiologie in het tweede jaar. Hij ging naar de hoogleraar om te zeggen dat hij geen tentamen kon doen, omdat hij het allemaal niet geloofde. Toen zei die hoogleraar, heel terecht, dat hij zou toetsen op kennis en niet op de vraag hoe die student er zelf over dacht. We moeten oppassen om te verzanden in discussies over wat waarheid is. Over wat iemand privé aanhangt, zal ik niets zeggen."
Toch komen die waardeoordelen er op deze manier vanzelf. Onlangs vergeleken kamerleden de scheppingsleer nog met de leer dat de aarde plat zou zijn ofhet idee dat baby's door de ooievaar worden gebracht.
"Dat was vorige week tijdens het vragenuurtje met minister Van der Hoeven van Onderwijs. Het is goed dat we over deze kwestie volgende week in een wat rustiger en zakelijker sfeer doordiscussiëren. Ik heb aan die kwalificaties niet meegedaan. Voor mij stond de vraag centraal of een minister zich met zulke zaken moet bemoeien. Ik vind van niet. Bas van der Vlies van de SGP vindt van wel. Prima, dat is de zakelijke botsing van meningen. En voor mij geldt dat ik er alle respect voor heb als hij aangeeft creationist te zijn."
Bent u het eens met de stelling in het Liberaal Manifest dat de onderwijsvrijheid, en dan vooral degelijke bekostiging van bijzondere scholen, eigenlijk heel onliberaal is?
"Ik vind dat persoonlijk niet zo'n relevante discussie. Of de gelijkstelling van het bijzonder onderwijs in 1917 nu winst of verlies was voor de liberalen, die vraag laat ik liever aan de geschiedkundigen. Het gaat mij om de toekomst. ik heb al aangegeven: daarin is de onderwijsvrijheid veilig bij de VVD."
Weet u, net als de schrijvers van het Liberaal Manifest, eigenlijk ook geen goede reden om scholen op religieuze grondslag door de staat te laten bekostigen?
"Nou ja, dat heeft met diezelfde discussie over het verleden te maken. Ik denk dat ik die stelling in algemene zin wel kan onderschrijven. Maar het onderwijs is nu eenmaal veel meer geworden dan alleen het lesje draaien en weer naar huis. Daarom sta ik er volledig achter om binnen de scholen ruimte te laten voor godsdienstonderwijs. Maar de algemene lijn is dan wel dat de algemene vakken op seculiere basis worden gegeven, niet religieus gekleurd, ook niet vanuit een bepaalde politieke invalshoek, maar zonder waardeoordelen."